کد مطلب:25370 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:22

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

چه فرقي بين اب و والد است؟ آيا آزر پدر حضرت ابراهيم بود، يا عمو؟ آيا اب در آيه 74 انعام به معناي پدر است يا عمر؟

واژه اب با واژه ولد در لغت عرب فرق روشني دارد. واژه نخست، در غير پدر حقيقي مانند جدّ مادري، عمو، مربي، معلم و كساني كه براي تربيت انسان زحمت كشيدهاند نيز گفته ميشود،(1) در حالي كه كلمه والد فقط در پدر حقيقي به كار رفته است.(2) برايناساس واژه اب معناي عام داشته و والد معناي خاص دارد. در آيه 133 بقره واژه اب در عمو اطلاق شده است: قالوا نعبد الهك و اله آبائك ابراهيم و اسماعيل و اسحاق الهاً واحداً و نحن له مسلمون؛(3) فرزندان يعقوب گفتند: خداي تو و خداي پدرانت ابراهيم و اسماعيل و اسحاق را كه خداي يكتا است ميپرستيم و ما همگي تسليم او ميباشيم. در اين جا فرزندان يعقوب، اسماعيل را نيز جزو پدران خود خواندهاند، در حالي كه عموي آنان بود.(4)

متكلمان و قرآن پژوهان در اين كه آزر پدر حضرت ابراهيم است، اختلاف نظر دارند.(5)

برخي از مفسران و دانشمندان اهل سنت با بهرهگيري از آيه واذ قال ابراهيم لأبيه آزر...(6) گفتهاند آزر پدر حضرت ابراهيم بوده است. البته برخي ديگر از عالمان اهل سنت مانند آلوسي(7) و طبري باور دارند كه آزر پدر ابراهيم نبوده است.(8)

مفسران و دانشمندان شيعه باور دارند كه آزر پدر حضرت ابراهيم(ع) نبوده بعضي او را پدر مادر، و بسياري او را عموي ابراهيم دانستهاند.(9)

دانشمندان شيعي براي اثبات مدعاي خود به دلائل متعدد استدلال نمودهاند كه به دو تا از آنها اشاره ميشود:

أ) در هيچ يك از منابع تاريخي اسم پدر ابراهيم آزر گفته نشده است. بيشتر مورخان نام پدر ابراهيم(ع) را تارخ(10)، پسر ناخور، پسر ساروع، پسر اغوا، پسر فالع، پسر شالح، پسر قيتان ذكر كردهاند.(11) در كتب عهدين نيز همين نام آمده است.

ب) از برخي روايات استفاده ميشود كه اجداد پيامبران از صلب پاك هستند، چنان كه پيامبر(ص) فرمود: همواره خداوند مرا از صلب پدران پاك به رحم مادران پاك منتقل ميساخت و هرگز مرا به آلودگيهاي دوران جاهليت آلوده نساخت.(12)

شك نيست كه روشنتترين آلودگي بتپرستي و شرك است. اگر چنين است، چگونه آزر كه طبق آيه 74 انعام بتپرست بوده پدر حضرت ابراهيم(ع) است؟! بر اين اساس بايد گفت: در آيه 74 انعام كه از آزر به عنوان اب ياد شده، به معناي پدر واقعي حضرت ابراهيم نيست، بلكه مقصود از آن عمو يا جدّ مادري و يا معلم ميباشد. تمام تعبيرهاي قرآن در مورد آزر، واژه اب است نه والد بنابراين بعيد نيست كه مراد از اب در اين موارد، سرپرست باشد، مانند عمو و دايي.(13)

پينوشتها:

1 - تفسير نمونه، ج5 ص 303؛ منشور جاويد، ج11، ص 220.

2 - منشور جاويد، ج11، ص 220.

3 - همان.

4 - همان؛ تفسير نمونه، ج5، ص 305.

5 - مجمعالبيان، ج4، ص 89، دانشنامه قرآن، ج1، ص 33، ترجمه الميزان، ج7، ص 255 به بعد.

6 - تفسير نمونه، ج5، ص 303.

7 - تفسير روح المعاني، ج7، ص 169.

8 - جامعالبيان، ج7، ص 158.

9 - تفسير نمونه، ج 5، ص 303.

10 - تفسير نمونه، ج5، ص 303؛ سيره ابن هشام، ج1، ص 3؛تايخ طبري، ج1، ص 346.

11 - دايرةالمعارف تشيع، ج1، ص 264؛ دايرةالمعارف بزرگ اسلامي، ج2، ص 498.

12 - تفسير نمونه، ج 5، ص 305.

13 - منشور جاويد، ج11، ص 220؛ ترجمه الميزان ،ج7، ص 260.